De biodiversiteit – de verscheidenheid aan planten en dieren – neemt al jaren af in Nederland. Zo ook in Fryslân. In 2013 bracht Alterra het rapport Biodiversiteitsgraadmeters Fryslân uit. Hieruit blijkt dat de totale biodiversiteit met twee derde is afgenomen in Fryslân sinds 1900. Met de soorten waarmee het in 1990 slecht ging – de rode lijstsoorten – is het sinds 1997 nog slechter gegaan. Deze soorten zijn sinds die tijd met maar liefst 50 procent in omvang afgenomen (De Knegt et al.). Dat is schrikken! Bij de pakken neerzitten is geen optie!
Daarom hebben we samen met Landschapsbeheer Friesland en de Friese Milieufederatie het project Natuerlik Ferskaat mei De Mienskip opgezet (vrij vertaald: biodiversiteit samen met de burgers). Het project is een logisch vervolg op het afgeronde project Natuerlik Ferskaat NO-Fryslân van Landschapsbeheer Friesland en Friese Milieufederatie en ons eerdere project Tuinen Verbinden.
In het project gaan we samen met burgers, (natuur-)organisaties, scholen, ondernemers, overheden een proces op gang brengen waarin we samenwerken om de biodiversiteit in de streek te vergroten. Hiervoor gaan we allerlei activiteiten op touw zetten om dit te bereiken. De focus ligt op:
- Particuliere terreinen en bosjes.
- Bermen en openbaar groen.
De werkgebieden zijn 5 dorpen in 4 verschillende gemeentes:
- Kollum (Gemeente Noardeast-Fryslân).
- Kootstertille (Gemeente Achtkarspelen).
- Feanwâlden (Gemeente Dantumadiel).
- Rinsumageast (Gemeente Dantumadiel).
- Noardburgum (Gemeente Tytsjerksteradiel)
Het burgerinitiatief Brommels gebruiken we als breed publieksevenement om biodiversiteit in de regio op de kaart te zetten. Het thema van Brommels! is in 2020 en 2021 daarom ‘Natuerlik Ferskaat’.
Project in het kort
- Project: Natuerlik Ferskaat mei De Mienskip.
- Doel: samen met burgers , natuurorganisaties, agrarische natuurverenigingen, scholen, ondernemers en overheden de biodiversiteit versterken.
- Penvoerder: Stichting Wrâldfrucht.
- Projectleider: Henk Pilat.
- Partners: Landschapsbeheer Friesland en Friese Milieufederatie, Plaatselijk Belang Kollum, Plaatselijk Belang Kootstertille, Doarpsbelang Noardburgum, Dorpsbelang Rinsumageast, Werkgroep Natuerlik Ferskaat Feanwâlden (tuingroep Schierstins en werkgroep Tuinen Verbinden Feanwâlden), Burgerinitiatief Brommels.
- Financiers: Iepen Mienskipsfûns van de Provinsje Fryslân. Cofinanciering door gemeenten Achtkarspelen, Noardeast-Fryslân, Tytsjerksteradiel en Dantumadiel. Fondsen via de Friese Milieufederatie via Landschapsbeheer Friesland (Nationale Postcode Loterij), Friese Milieufederatie (Nationale Postcode Loterij en Prins Bernard Cultuurfonds), en de werkgroep Brommels van Stichting Wrâldfrucht (https://www.brommelsfestijn.nl/informatie/organisatie/), vrijwilligersinzet (van de dorpen en Brommels!) en tuininvesteringen van particulieren.
Activiteiten
Belangrijk bij particuliere terreinen en openbaar groen is dat er met de eigenaar een overeenstemming is tot omvorming en tot meer natuur en dat er in het dorp een breed draagvlak is. Deze elementen zijn voor een veranderende inrichting en benadering van grote waarde voor het vergroten van de biodiversiteit aansluitend op het streekeigen landschap van De Wâlden. We zetten ons hiervoor in via ondermeer de volgende activiteiten:
- Aanbrengen van variatie in de bosjes. Uiteraard met zo veel mogelijk streekeigen, autochtone beplanting.
- Omvormen van bossen tot voedselbossen. Hierbij planten we soorten waarvan mens en dier profijt hebben. Ook is bij de omvorming aandacht voor de verschillende lagen in de begroeiing van hoge bomen tot de kruidlaag.
- Aanleggen van dorpsboomgaarden. De opbrengst hiervan verwerken de bewoners, wat ook de sociale band in het dorp versterkt. Scholen kunnen hierbij een grote rol spelen.
- De omgeving van zorgboerderijen ecologischer inrichten. Een aantal zorgboerderijen ligt namelijk in de werkgebieden. Ook kunnen de cliënten van de zorgboerderijen goed meehelpen, zo is de ervaring in eerdere projecten.
- Variatie aanbrengen in particuliere tuinen, qua structuur, maar ook qua plantensoorten. Ook hier ruime aandacht voor het aansluiten op het streekeigen landschap en het Verbinden van Tuinen.
- Groener inrichten van schoolpleinen. Hierbij aandacht voor bijvoorbeeld schooltuintjes, fruitbomen of andere streekeigen beplanting met aandacht voor besdragende struiken en kleinfruit.
- Inrichten van (dorps-)bosjes als een meer natuurlijke speelplek. Dit laatste kan ook met overhoeken gebeuren of met eventuele braakliggende stukken in of bij het dorp.
- Stimuleren van particulieren om de biodiversiteit te versterken door bijvoorbeeld: gratis zakjes streekeigen kruiden en bloemen te verspreiden, planten in ruil voor tegels en ‘tuinmake-overs’.
- ‘Mienskipsacties’ (burgerparticipatie) op touw zetten om de openbaar groen inrichting in de buurt biodiverser te maken door bijvoorbeeld aanplant biologische (verwilderings)bloembollen, verspreiding insectenvriendelijke, jaarrond bloeiende en inheemse zaden.
- Betrekken schooljeugd door het maken en plaatsen van bijenhotels, nestkasten en vleermuiskasten. In samenwerking met de Natuur- en Milieu Educatie organisaties, de plaatselijke/regionale Agrarische natuurverenigingen of vogelwachten.
- Voor het voetlicht brengen van de activiteiten via off- en online pr-kanalen, social media en free publicity. Ook de Spin-offs van het project bieden we een podium. Dit alles verbreedt namelijk het draagvlak.
- Educatieve activiteiten organiseren in de vorm van gastsprekers, workshops, cursussen, kinderactiviteiten, leskist, excursies en online/digitaal.
- Lokale tuinambassadeurs aanstellen als eerstelijns vraagbaak voor lokale burgers die iets met biodiversiteit willen gaan doen.
Brommels! als publieksevenement ‘Natuerlik Ferskaat’
Ook in 2021 organiseren we een publieksevenement ‘Natuerlik Ferskaat’. In 2020 deden we dat via het op Corona aangepast concept “Vier je eigen Bramenfeestje”. Ook in 2021 doen we het weer in samenwerking met het Burgerinitiatief Brommels!, het Wâldpyk Bramenfestijn. Dit succesvolle publieksevenement, met een hechte vrijwilligersorganisatie, willen we ook gebruiken voor verspreiding van kennis. Brommels! richt zich namelijk op de hele Noardlike Fryske Wâlden. Alle Burgers, Boeren en Buitenlui kunnen op een laagdrempelige manier een steentje bijdragen. Zie: www.brommelsfestijn.nl
Netwerkvorming
Via Natuerlik Ferskaat willen we een netwerk vormen van nieuwe en bestaande initiatieven rond biodiversiteit. Voor de biodiversiteit levert dat in de regio een heel uitgebreid en sterk netwerk op waarlangs soorten zich kunnen verplaatsen (stepping stones genaamd). Op dit moment zijn er namelijk vele initiatieven om de biodiversiteit te verbeteren, echter werken de meesten langs elkaar heen. Samen sta je sterk en dat is ook hard nodig om de achteruitgang van de biodiversiteit om te kunnen buigen in vooruitgang!
Allereerst is de samenwerking tussen de actieve dorpelingen in het dorp en wisselwerking met de overige dorpsbewoners belangrijk. Daarnaast gaan we ook de deelnemende dorpen en andere groene initiatieven in de gehele regio samenbrengen. Op deze wijze inspireren en leren initiatiefnemers van elkaar. Ook is het van belang om te laten zien dat de dorpen deel uitmaken van een netwerk wat zich ten doel heeft gesteld om de biodiversiteit en kwaliteit van de eigen leefomgeving te verbeteren.
Rondom netwerkvorming willen we met Natuerlik Ferskaat het volgende bereiken:
Bestaande initiatieven rond biodiversiteit met elkaar verbinden.
- Nieuwe netwerken in en rond de dorpen rond biodiversiteit opzetten en verbinden.
- Nieuwe samenwerkingsrelaties stimuleren tussen bewoners, gemeente, sociale werk/zorgvoorzieningen, agrariërs, ondernemers, onderwijs, sportverenigingen, culturele clubs, levensbeschouwelijke organisaties.
- Het netwerk voor de lange termijn behouden – ook na oplevering van het project – door in gezamenlijkheid en vooraf het beheer goed te regelen.
- Verantwoordelijkheidsgevoel creëren bij een grote groep dorpsbewoners, zodat er vanuit de dorpen ook blijvende aandacht is voor het thema.
Kennisuitwisseling
Het uitwisselen van kennis is de sleutel om meer mensen en bedrijven warm te maken voor biodiversiteit. Ook geef je mensen handvaten hoe ze in de praktijk zelf of voor anderen de biodiversiteit in tuin of omgeving kunnen vergroten. Op gebied van kennisuitwisseling gaan we het volgende doen:
- Inventarisatie en bundeling bestaande kennis en ontsluiten hiervan via een nieuwe website. Die in de plaats komt van de Tuinen Verbinden website.
- Bezoeken aan ‘best practices’ door middel van gezamenlijke excursies.
- Cursussen voor de deelnemende dorpen.
- Organiseren van een netwerk van Tuinambassadeurs in de Noardlike Fryske Wâlden.
Wil je meer weten over het project Natuerlik Ferskaat? Neem contact met ons op.
